Utangaçlık ve maçlarda kendini ortaya koyamama

"Utanılacağı, küçük düşeceği ihtimali belki de hiç başınıza gelmeyecek ancak yapmaktan kaçtığınız şeyler yaşamınız için sizde eksiklik uyandıracaktır. Bu noktada olumsuz düşünceleri değiştirmek gerekir. Kendiniz aşamadığınız bir utangaçlık sorunu yaşıyorsanız psikolojik destek almanız yaşamınızda ilerleyebilmeniz ve kişisel gelişiminiz için fayda sağlayacaktır."

Birçok sporcu maçlardaki performansını utangaçlık sebebiyle yeteri kadar sergileyemez ve geri planda kalır. Bunu nasıl aşacaklarına dair şimdiye kadar birçok soru aldığım için bu yazımda bu konuya değinmek istedim.

Maç esnasında birçok kişinin önünde belirli bir performans göstermek ciddi bir özgüven işidir. Sizi destekleyen insanlar, taraftarlar bir yana yenilmenizi isteyenler, negatif tezahüratlar hatta kızgınlıklar bazen kişide göz önünde olmanın getirdiği bir kaygı oluşturur. Bazı sporcular bu sosyal kaygıyı daha fazla hisseder. Yanlış bir hareket yapacaklarını, küçük düşeceklerini, rezil olacaklarını, yanlış bir karar ile maçı kaybetmeye neden olacaklarını düşünürler ve bu düşünce davranışlarını etkiler. Dolayısıyla da bu performanslarına yansır.

Kendilerini etkin bir şekilde maça veremezler. Böyle sporcular sadece spor hayatlarında değil günlük yaşamlarında da bu sıkıntıları yaşarlar. Kendini ifade edememek ilişkilerinde basketbolcuyu geri planda bırakır.

Utangaç sporcular hayata dair performanslarını yeterince iyi sergileyemezler. Utangaçlık, insanların kalabalıklarda kendisine bakıp hareketlerine dikkat ettiğini düşünme ve kendisi hakkında alay edileceği ile ilgili korku duyma gibi şekillerde kendisini gösterebilir.

Bu sıkıntıyı yaşıyorsanız, hangi alanlarınızı etkiler?

Bu duygu yaşamın bütün alanlarını etkiler. Örneğin utangaç hissettiğiniz için ortamlarda kendinizi iyi ifade edemezsiniz, sohbete katılamazsınız, söz sırası size geldiğinde ne diyeceğinizi bilemezsiniz, fikir sahibi olduğunuz konularda bile sanki hiç bir fikriniz yokmuş gibi donup kalırsınız. Bu utangaçlık hisleri ile mesafeli algılanırsınız karşınızdaki kişi istediği yakınlığı sizinle bir türlü kuramaz. Uzun vadede diğer insanların isteklerini yerine getirmeye meyilli olursunuz. Çünkü onlar tarafından kabul görmeyeceğinize, dışlanacağınıza inanırsınız.

Utangaç olduğunuz için yeni ortamlara sosyalleşebileceğiniz aktivitelere de çok kolay karışamazsınız. Bu sebeple etrafınızdaki insanları kaybetmek istemezsiniz, çünkü kaybederseniz yeniden bir çevre edinemeyeceğinize inanırsınız. Bu da sürekli bir biçimde sizi diğer insanlardan geride tutar.

Benzer şekilde maçlarda ya da takım arkadaşlarınıza veya koçunuza karşı kendinizi iyi ifade edememeniz her bakımdan sorun oluşturmaya başlar. Takımda istediğiniz pozisyonu, istediğiniz kazancı alamama gibi durumlarla karşılaşabilirsiniz. İnsanlara 'hayır' diyemez sınır koyamazsınız, bunun sonucunda kendinizi istemediğiniz şeyleri yaparken bulursunuz.

Ne zaman başlar?

Bu utangaçlık duygusu bazen yetişkinlikte olurken bazen de çok küçük zamanlarda başlar. Hatta çocuklukta başlayabilir. İlkokul, ortaokul ve lise gibi ergenlik dönemlerinde de sınıf içinde konuşma yapmak, tahtaya kalkmak, bir gösteriye katılmak gibi durumlar gerginlik verici olabilir. Bu sebeple bunları yapmaktan kaçınma davranışları gözlemlenebilir.

Spor yaşamı içinde daha çok bireysel sporlarla uğraşmak daha ön planda olabilir. Hatta performans göstermesi gereken zamanlarda maçlardan, antrenmanlardan çeşitli bahanelerle kaçma gibi belirtiler görülebilir.

Fiziksel olarak nasıl belirtiler görülür?

Utangaçlığın getirdiği fiziksel belirtiler de vardır. Ellerin, avuç içlerinin terlemesi, kalp atışlarının hızlanması, yüz kızarması, terleme, mide krampları, sık tuvalete çıkma ihtiyacı gibi fiziksel belirtilerle kendini gösterebilir. Bu belirtilerin yaşanması maç esnasında başlı başına performansı bozar.

Sosyal fobi ile utangaçlığın farkları nelerdir?

Sosyal fobi utangaçlığın daha ağır hâlidir. Utangaçlıkta kişiler kendilerini zorlayarak eyleme geçebilirler. Ancak sosyal fobi durumu yaşayan insanlar kendileri istese bile sosyalleşmekte güçlük çekerler ve sürekli olarak bu problemi yaşarlar.

Neden utangaç olunur?

Birçok sebebin olduğunu söylemek mümkün. Sıklıkla çok baskıcı ebeveynlerle büyüten ya da otoriter öğretmenlerden eğitim alan, sert koçlarla çalışan çocuklar kendi içlerine kapanarak diğer insanların sanki kendilerinden her zaman daha iyisini bildiğini düşünüp etraflarındaki insanları üstün görürler.

Yetiştirilme stili, duygusal kontrol, baskın ebeveynler gibi... Daha önceden bastırılmış duygular, travmatik yaşantılar, küçük düştüğü gibi geçmiş anılar, tetikleyici yaşam olayları gibi birçok nedeni olabilir. Sebeplerin ne olduğu saptanmalı ve terapilerde de bu durumlar çalışılmalıdır.

Nasıl aşılır?

Öncelikle duygunuzu anlamak bunun farkında olmak ve duygu kontrolü yapmak gibi bir psiko-eğitimin iyi geleceğini söylemek mümkün. Sıklıkla özgüven eksikliği ile birlikte görülür. Bu sebeple temeldeki iyi iletişim kurabilme becerisinin arttırılması ve özgüven çalışmaları yapmak esastır.

Utanç yaşayacağı durumdan kaçınmak için insan kendisini daha çok utandıran şeyler içerisinde bulabilir. Bu sebeple utancında diğer bütün duygularınız gibi olduğunu, hissetmenin normal olduğunu kabullenip bu duygunuzla da barışmanız gerekir. Eylemleriniz üzerine uzun uzun düşünmek, kafada 'nasıl olur?' diye kurmak yerine bazen o an içerisinde karar vermek, anı yaşayabilmek gerekir.

Utanılacağı, küçük düşeceği ihtimali belki de hiç başınıza gelmeyecek ancak yapmaktan kaçtığınız şeyler yaşamınız için sizde eksiklik uyandıracak. Bu noktada olumsuz düşünceleri değiştirmek gerekir. Kendiniz aşamadığınız bir utangaçlık sorunu yaşıyorsanız psikolojik destek almanız yaşamınızda ilerleyebilmeniz ve kişisel gelişiminiz için fayda sağlayacaktır.